Κλήμης

I

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Ο απόστολος. Ήταν επίσκοπος Σάρδεων. Από τον Απόστολο Παύλο αναφέρεται στην Προς Φιλιππησίους δ’ 3 επιστολή, ως ο πρώτος εθνικός που έγινε χριστιανός. Η μνήμη του τιμάται στις 10 Σεπτεμβρίου.

2. Επίσκοπος Ρώμης. Βλ. λ. Κλήμης. Όνομα δεκατεσσάρων παπών της Ρώμης (1.).

3. Επίσκοπος Αγκύρας. Καταγόταν από αυτή την πόλη και χειροτονήθηκε επίσκοπος σε ηλικία είκοσι ετών. Βασανίστηκε πολλές φορές για τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του και, τελικά, μαρτύρησε επί Διιοκλητιανού (284-305). Μαζί με αυτόν μαρτύρησε και ο Αγαθάγγελος. Η μνήμη του τιμάται στις 23 Ιανουαρίου.

4. Ο μάρτυς. Μαρτύρησε με ξίφος. Η μνήμη του τιμάται στις 23 Φεβρουαρίου.

5. Ο ποιητής και ομολογητής. Υπήρξε θερμός υποστηρικτής της εικονολατρίας. Γι’ αυτό τον λόγο, άλλωστε, εκδιώχθηκε και τελικά πέθανε στην εξορία. Διετέλεσε ηγούμενος της μονής Στουδίτου, μετά τον Θεόδωρο Στουδίτη, και υπήρξε ποιητής κανόνων. Η μνήμη του τιμάται στις 30 Απριλίου.

6. Επίσκοπος Βουλγαρίας. Ήταν ασκητής που καταγόταν από τη Βουλγαρία. Έγινε επίσκοπος επί αυτοκρατορίας του Μιχαήλ Γ’ (842-867). Η μνήμη του τιμάται στις 22 Νοεμβρίου.

7. Ο Στυλίτης. Σε ορισμένους κώδικες αναφέρεται ότι ασκήτευσε σε στενό στύλο, στο όρος Σαγμάτειο. Η μνήμη του τιμάται στις 27 Ιανουαρίου.

II

(17ος αι.). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1667-68). Δεν διέθετε μεγάλη μόρφωση, ενώ ο πατριάρχης Δοσίθεος Νοταράς τον αποκαλούσε «αγριάνθρωπο». Διαδέχθηκε τον Παρθένιο Δ’, όταν εξορίστηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου 1667. Όμως δεν αναγνωρίστηκε από τους συνοδικούς αρχιερείς, οι οποίοι τον καθαίρεσαν στις 13 Σεπτεμβρίου 1668, έπειτα από αναφορά στον σουλτάνο, ο οποίος έμενε τότε στην Αδριανούπολη. Ο Κ. διετέλεσε και μητροπολίτης Ικονίου.

III

Όνομα δεκατεσσάρων παπών της Ρώμης.

1. Κ. Α’ (; – 101). Επίσκοπος της Ρώμης (90;-101) και άγιος. Ο Ειρηναίος αναφέρει ότι ήταν ο τρίτος επίσκοπος Ρώμης, ενώ ο Ωριγένης και ο Ευσέβιος τον ταυτίζουν με τον ομώνυμο μαθητή του Αποστόλου Παύλου. Ο Τερτυλλιανός υποστηρίζει ότι ο Κ. χειροτονήθηκε από τον Απόστολο Πέτρο. Πάντως είναι αναμφισβήτητο ότι ασκούσε μεγάλη επιρροή στους χριστιανούς. Έγραψε, εξαιτίας των προστριβών που υπήρχαν μεταξύ πιστών και ιερωμένων στη Κόρινθο, την Α’ προς Κορινθίους Επιστολή, όπου προέτρεπε τους πιστούς να είναι ενωμένοι και να ζουν ειρηνικά. Σε αυτή, για πρώτη φορά στην ιστορία της Εκκλησίας, διακηρύσσονται τα πρωτεία του πάπα της Ρώμης. Η Β’ προς Κορινθίους επιστολή του θεωρείται κείμενο απλής ομιλίας που είχε κάνει στην Κόρινθο ή στη Ρώμη ή στην Αλεξάνδρεια. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα έργα τα οποία αποδίδονται σε αυτόν, όπως δύο επιστολές, είκοσι ομιλίες και είκοσι βιβλία. Η μνήμη του τιμάται στις 24 Νοεμβρίου.

2. Κ. B’ (Suidger, ; – 1047). Πάπας της Ρώμης (1046-47). Επίσκοπος της Βαμβέργης, εξελέγη πάπας την ημέρα των Χριστουγέννων, χάρη στην υποστήριξη του Ερρίκου Γ’, τον οποίο έστεψε αυτοκράτορα. Πέθανε δέκα μήνες αργότερα.

3. Κ. Γ’ (Paolo Scolari, ; – 1191). Πάπας της Ρώμης (1187-1191). Η παποσύνη του αποτέλεσε ανάπαυλα στον αγώνα μεταξύ ιερατείου και αυτοκρατορίας, αναγκαία για την προπαρασκευή της Γ’ Σταυροφορίας.

4. Κ. Δ’ (Gui Foulques, Σεν-Ζιλ ; – Βιτέρμπο 1268). Πάπας της Ρώμης (1265-68). Πρώην γραμματέας του Αγίου Λουδοβίκου, αρχιεπίσκοπος της Ναρβόνης, έθεσε όλο το ηθικό κύρος του υπέρ των φιλοδοξιών του Καρόλου της Ανδηγαυίας, στη Νάπολη.

5. Κ. E’ (Bertrand de Got, Βιγιαντρό, Γαλλία 1264 – Ροκεμόρ 1314). Πάπας (1305-14). Υπήρξε αρχιεπίσκοπος του Μπορντό. Για να ικανοποιήσει τον Φίλιππο τον Ωραίο, ο οποίος ευνόησε την εκλογή του, ακύρωσε στα πρακτικά των συνόδων των προκατόχων του οτιδήποτε θα μπορούσε να βλάψει τον βασιλιά της Γαλλίας και προκάλεσε τη διάλυση του τάγματος των ναϊτών από τη σύνοδο της Βιέννης (1312). Επειδή η Ρώμη σπαρασσόταν από τη διένεξη μεταξύ των Κολόνα και των Γκαετάνι, εγκαταστάθηκε το 1309 στην Αβινιόν, εγκαινιάζοντας έτσι στην ιστορία της παποσύνης την περίοδο την οποία οι Ιταλοί αποκάλεσαν «αιχμαλωσία της Βαβυλώνας».

6. Κ. ΣT’ (Pierre Roger, Μομόν, Γαλλία 1291 – Αβινιόν 1352). Πάπας (1342-52). Υπήρξε ο τέταρτος πάπας που έμεινε στην Αβινιόν, όπου απέκτησε κυριαρχικά δικαιώματα και ολοκλήρωσε την οικοδόμηση του περίφημου παπικού ανακτόρου.

7. Κ. Ζ’ (Ιούλιος των Μεδίκων, 1478 – 1534). Πάπας της Ρώμης (1523-34). Όπως ο εξάδελφός του, Λέων Γ’, φέρθηκε μάλλον ως Ιταλός ηγεμόνας παρά ως επικεφαλής της Εκκλησίας. Η αδέξια παρέμβασή του στον ανταγωνισμό μεταξύ Φραγκίσκου Α’ και Καρόλου Ε’ προκάλεσε την οργή του αυτοκράτορα, ο οποίος, την 1η Μαΐου 1527, κατέλαβε με έφοδο τη Ρώμη, την οποία λεηλάτησε επί οκτώ ημέρες. Αντιτάχθηκε επίσης στο διαζύγιο του Ερρίκου Η’, ενέργεια στην οποία ανάγεται η αρχή του αγγλικανικού σχίσματος (1533).

8. Κ. Η’ (Ippolito Aldobrandini, Φάνο 1536 – Ρώμη 1605). Πάπας της Ρώμης (1592-1605). Συνέχισε την Αντιμεταρρύθμιση, την οποία είχαν αρχίσει οι προκάτοχοί του. Εξέδωσε τη Vulgata (1592), όρισε ακριβώς τον Index, ευνόησε τις ιεραποστολές και συμφιλίωσε τον Ερρίκο Δ’ με την Καθολική Εκκλησία (1595). Επίσης έπεισε τον Φίλιππο Β’ να υπογράψει τη συνθήκη του Βερβέν, που έθεσε τέρμα στους θρησκευτικούς πολέμους (1598), και έστειλε στην πυρά τον Ιταλό φιλόσοφο Τζορντάνο Μπρούνο (1600).

9. Κ. Θ’ (Giulio Rospigliosi, Πιστόια 1600 – Ρώμη 1669). Πάπας της Ρώμης (1667-69). Άμβλυνε προσωρινά τη διένεξη με τους ιανσενιστές στη Γαλλία, με την κλημέντεια ειρήνη (1669).

10. Κ. Ι’ (Emilio Altieri, Ρώμη 1596 – Ρώμη 1676). Πάπας της Ρώμης (1670-76). Κατά τη διάρκεια της παποσύνης του άρχισε η διαμάχη που έφερε σε αντίθεση τη Ρώμη και τον βασιλιά της Γαλλίας, σχετικά με τον προορισμό των εισοδημάτων από τις χηρεύουσες επισκοπές.

11. Κ. IA’ (Gian Francesco Albani, Ουρμπίνο 1649 – Ρώμη 1721). Πάπας της Ρώμης (1700-1721). Για να ικανοποιήσει τον Λουδοβίκο ΙΔ’, εξέδωσε τις βούλες Vineam Domini (1705) και Unigenitus (1713), με τις οποίες καταδίκασε τον ιανσενισμό. Στη διένεξη για τις κινεζικές ιεροτελεστίες συντάχθηκε με τους παραδοσιακούς κατά των νεωτερισμών των ιησουιτών ιεραποστόλων της Άπω Ανατολής.

12. Κ. IB’ (Lorenzo Corsini, Φλωρεντία 1652 – Ρώμη 1740). Πάπας της Ρώμης (1730-40). Αφοσιώθηκε κυρίως στη μεταρρύθμιση της Κούρια και του παπικού κράτους. Το 1738 καταδίκασε τον ελευθεροτεκτονισμό με τη θεσμική εγκύκλιο In eminenti.

13. Κ. ΙΓ’ (Carlo Rezzonico, Βενετία 1693 – Ρώμη 1769). Πάπας της Ρώμης (1758-69). Προσπάθησε μάταια να υποστηρίξει τους ιησουίτες που εκδιώχθηκαν από πολλές χώρες.

14 Κ. ΙΔ’ (Giovanni Vincenzo Antonio Ganganelli, Ρίμινι 1705 – Ρώμη 1774). Πάπας της Ρώμης (1769-74). Υπέκυψε στις παρακλήσεις πολλών ηγεμόνων, ιδιαίτερα των Βουρβόνων, και διέλυσε την Εταιρεία του Ιησού, με την ποιμαντορική επιστολή Dominus ac Redemptor (1773). Παρά το γεγονός αυτό, το τάγμα επέζησε έως την επανασύστασή του.

Ο πάπας Κλήμης ΙΒ’ (Λορέντσο Kιρσivι).

Ο πάπας Κλήμης Θ’ (Ιούλιος Ροσπιλιόζι).

Ο πάπας Κλήμης Η’.

Ο πάπας Κλήμης Z’.

IV

Όνομα τριών αντιπάπων της Ρώμης.

1. Κ. Γ’ (Guibert de Parm, ; – 1100). Πάπας της Ρώμης (1080-1100), ο οποίος χαρακτηρίστηκε αργότερα αντίπαπας. Αρχιεπίσκοπος της Ραβένα και καγκελάριος της αυτοκρατορίας, εξελέγη πάπας από τους οπαδούς του αυτοκράτορα Ερρίκου Δ’ κατά την έριδα τηςπεριβολής. Έστεψε τον προστάτη του, το 1084 στη Ρώμη, και τον υποστήριξε έως τον θάνατό του (1100).

2. Κ. Z’ (Robert de Genéve, ; – Αβινιόν 1394). Πάπας (1378-94), ο οποίος χαρακτηρίστηκε αργότερα αντίπαπας. Εξελέγη από τους Γάλλους καρδιναλίους που δεν αποδέχονταν τον Ιταλό πάπα Ουρβανό ΣΤ’ και έτσι προέκυψε το Μεγάλο Σχίσμα της Δύσης. Έμεινε στην Αβινιόν έως τον θάνατό του και τάφηκε σε ένα μοναστήρι.

3. Κ. Η’ (Gil Munoz, 15ος αι.). Πάπας της Ρώμης (1425-29), ο οποίος χαρακτηρίστηκε αργότερα αντίπαπας. Έγινε πάπας από τον Αλφόνσο της Αραγονίας. Όμως επέστρεψε στην επισκοπική του έδρα, στη νήσο Μαγιόρκα, όταν ο βασιλιάς του συμφιλιώθηκε ξανά με τον πάπα Μαρτίνο Ε’, το 1429.

V

Όνομα λογίων της βυζαντινής εποχής.

1. Υμνογράφος (9ος αι.). Έζησε την εποχή της εικονομαχίας. Έγραψε πολλούς κανόνες και εκκλησιαστικά τροπάρια. Από τους κανόνες του, αξιόλογοι είναι εκείνοι που αναφέρονται στον προφήτη Μωυσή (4 Σεπτεμβρίου), στους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ (8 Νοεμβρίου), στον άγιο Ιωάννη της Κλίμακας (30 Μαρτίου), στους αγίους «επτά παίδας» της Εφέσου (4 Αυγούστου) και στη Θεοτόκο. Οι κανόνες αυτοί περιλαμβάνονται στα Μηναία. Υπάρχουν όμως και άλλοι ανέκδοτοι κανόνες, οι οποίοι φυλάσσονται στη βιβλιοθήκη του Βατικανού.

2. Λόγιος της σχολής της Αχρίδας, Σλάβος διαφωτιστής (840 – 916). Υπήρξε ένας από τους ιδρυτές της παλιάς βουλγαρικής φιλολογίας. Ήταν μαθητής και στενός συνεργάτης του Κύριλλου και του Μεθόδιου, των οποίων έγινε εκπρόσωπος στη Μοραβία το 863. Όταν ο γερμανικός κλήρος τον εξόρισε από τη Μοραβία, εκείνος βρήκε καταφύγιο στο βασίλειο της Βουλγαρίας, όπου ίδρυσε τη φιλολογική σχολή της Αχρίδας. Σε αυτή τη σχολή, που εκπαίδευε κληρικούς ως δασκάλους, υπολογίζεται ότι δίδαξε ανάγνωση και γραφή περίπου σε 3.500 άτομα. Ο Κ., ο οποίος ήταν ο πρώτος Σλάβος επίσκοπος της Βελίτσας, έγραψε πολλά κηρύγματα, εκκλησιαστικά άσματα, βίους αγίων και εγκώμια, ανάμεσα στα οποία και ένα αφιερωμένο στον Κύριλλο. Το έργο του έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των αρχαίων σλαβικών φιλολογιών.